Koniec z obowiązkiem oddawania tekstyliów do PSZOK-ów. Będą odbierane cyklicznie tak jak inne odpady

Odpady komunalne i ich selektywne zbieranie. Uregulowania prawne

Zgodnie z ustawą z 14 grudnia 2012 roku o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21), za odpady komunalne uznaje się odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także te pochodzące od innych wytwórców, które ze względu na swój skład i charakter są zbliżone do odpadów domowych. Do tej kategorii zalicza się m.in. papier i tekturę, szkło, metale, tworzywa sztuczne, bioodpady, drewno, tekstylia, różnego rodzaju opakowania, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, zużyte baterie oraz akumulatory, a także odpady wielkogabarytowe, takie jak meble czy materace. Natomiast odpadami komunalnymi nie są śmieci pochodzące z działalności produkcyjnej, rolniczej, leśnej i rybackiej, ze zbiorników bezodpływowych, sieci kanalizacyjnych i oczyszczalni ścieków, pojazdów wycofanych z użytkowania, a także odpady budowlane i rozbiórkowe.

Organizacja oraz zapewnienie odbioru odpadów komunalnych od mieszkańców stanowi jedno z podstawowych zadań własnych gminy. Ustawa z 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 1996 nr 132 poz. 622) zobowiązuje samorządy do prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, obejmującej co najmniej papier, metale, tworzywa sztuczne, szkło, opakowania wielomateriałowe oraz bioodpady. Przepisy nakładają również obowiązek tworzenia punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w których – poza wymienionymi frakcjami – przyjmowane są także odpady niebezpieczne, przeterminowane leki i chemikalia, zużyte baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, meble oraz inne odpady wielkogabarytowe, zużyte opony, a także odpady budowlane i rozbiórkowe pochodzące z gospodarstw domowych.

Od 1 stycznia 2025 roku, na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/851 z 30 maja 2018 roku, nową, wyodrębnioną frakcją odpadów stały się tekstylia. W związku z tym od tego dnia punkty selektywnego zbierania odpadów są również zobowiązane do przyjmowania odzieży i innych wyrobów tekstylnych.

Polska, wdrażając do krajowego porządku prawnego unijną dyrektywę, zdecydowała się na wariant minimalny, co w praktyce oznacza, że w większości gmin mieszkańcom nie zapewniono dodatkowych pojemników ani worków przeznaczonych specjalnie do nowej frakcji odpadów.

Podobnie jak dotychczas, właściciele nieruchomości realizują obowiązek selektywnej zbiórki odpadów powstających na ich posesjach zgodnie z rozporządzeniem Ministra Klimatu i Środowiska z 10 maja 2021 roku w sprawie zasad selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz.U. 2021 poz. 906) oraz regulaminami utrzymania czystości i porządku obowiązującymi w danej gminie. Do dyspozycji mieszkańców pozostają pojemniki lub worki oznaczone określonymi kolorami:

• niebieski – przeznaczony na papier, w tym m.in. pocięte kartony i tekturę, katalogi, ulotki, czasopisma, papier szkolny i biurowy, zadrukowane kartki, zeszyty, książki, papier pakowy, torby papierowe oraz papierowe wytłoczki po jajkach;
• żółty – służący do zbierania metali i tworzyw sztucznych, takich jak butelki PET, kartony po sokach i mleku, opakowania po detergentach i kosmetykach, folie, puszki, kapsle oraz metalowe zakrętki;
• zielony – przeznaczony na szkło, w tym szklane butelki po napojach i żywności, słoiki oraz opakowania szklane po kosmetykach;
• brązowy – do bioodpadów, czyli m.in. resztek roślinnych z kuchni, obierek, skórek warzyw i owoców, fusów po kawie i herbacie, a także trawy, liści i drobnych gałęzi;
• czarny – przeznaczony na odpady zmieszane, takie jak odpady kuchenne pochodzenia zwierzęcego, resztki mięsa, kości, skorupki jaj, jednorazowe pieluchy, zabrudzony papier, ceramika, odchody zwierząt oraz zimny popiół.

Koniec z obowiązkiem oddawania tekstyliów na PSZOK-ach. Będą odbierane cyklicznie tak jak inne odpady

Nowe regulacje nie zobowiązują gmin do wyposażania mieszkańców w osobne pojemniki ani nawet worki przeznaczone do zbierania tekstyliów. W efekcie w wielu przypadkach jedyną możliwością pozbycia się tego rodzaju odpadów pozostaje samodzielne dostarczenie ich do PSZOK-u. Dla osób starszych, z niepełnosprawnościami czy niemających dostępu do samochodu bywa to uciążliwe i często stanowi realny problem. Z tego względu część samorządów podejmuje własne inicjatywy, aby ułatwić mieszkańcom oddawanie niepotrzebnych tekstyliów. Coraz częściej wprowadzane są cykliczne zbiórki, organizowane na zasadach podobnych do odbioru innych frakcji odpadów komunalnych.

Bezpłatną zbiórkę odpadów tekstylnych z gospodarstw domowych uruchomiła m.in. gmina Wadowice. Pierwsza taka akcja odbyła się 21 października, a kolejne zaplanowano na 28 października, 4 listopada, 18 listopada oraz 25 listopada. W ramach zbiórki mieszkańcy mogą przekazać odzież, obuwie oraz tekstylia domowe, takie jak pościel, prześcieradła, koce, zasłony, narzuty, firanki, obrusy, serwetki, ręczniki czy ścierki kuchenne.

W październiku cykliczny odbiór tekstyliów rozpoczął się również w Kielcach. Mieszkańcom przekazano fioletowe worki przeznaczone wyłącznie do tego rodzaju odpadów, które są odbierane z gospodarstw domowych raz na kwartał.

Podobne rozwiązania planują wprowadzić Gliwice od stycznia 2026 roku. Właściciele domów jednorodzinnych otrzymają tam fioletowe worki, odbierane raz w miesiącu w systemie „worek za worek”. Z kolei w zabudowie wielorodzinnej, we współpracy z zarządcami nieruchomości, ustawione zostaną fioletowe pojemniki opróżniane raz w miesiącu.

Od sierpnia bieżącego roku cykliczną zbiórkę nowej frakcji odpadów do pomarańczowych worków wprowadził także Ustroń. Mieszkańcy mogą tam oddawać zużytą odzież, obuwie, bieliznę, zasłony, obrusy, pluszowe zabawki oraz galanterię skórzaną. Odpady te są odbierane zgodnie z harmonogramem wywozu odpadów segregowanych.

Zbiórki tekstyliów organizowane w określonych terminach i miejscach funkcjonują również w innych miastach, takich jak Ostrów Wielkopolski czy Włocławek. Mimo to wciąż wiele gmin nie wdrożyło rozwiązań przyjaznych dla mieszkańców, które pozwalałyby uniknąć konieczności osobistego dostarczania tekstyliów do PSZOK-u.

Kontenery na odzież zastąpiły Polakom śmietniki, dlatego wkrótce znikną z ulic

Rozwiązania, które realnie ułatwią gospodarstwom domowym oddawanie zbędnych tekstyliów, są obecnie szczególnie istotne. W przeciwnym razie mieszkańcy zaczynają samodzielnie poszukiwać innych możliwości pozbycia się niechcianej odzieży. Wyraźnym przykładem skali tego problemu jest sytuacja opisana przez Polski Czerwony Krzyż w komunikacie z 31 lipca 2025 roku. Organizacja poinformowała wówczas, że firma Wtórpol, odpowiedzialna dotąd za logistykę i sprzedaż odzieży pochodzącej z kontenerów PCK, wypowiedziała umowę o współpracy.

"Polski Czerwony Krzyż informuje, że jest zmuszony znacznie ograniczyć działania dotyczące zbiórki odzieży używanej do kontenerów ze znakiem PCK ze względu na wypowiedzenie nam przez firmę Wtórpol umów o współpracy. Operator ten odpowiadał za logistykę i sprzedaż zbieranych tekstyliów, z których dochód wspierał nasze działania pomocowe” – czytamy w oświadczeniu.

Jako główną przyczynę zakończenia współpracy wskazano pogarszającą się jakość odzieży trafiającej do kontenerów, co znacząco podniosło koszty jej zagospodarowania. W rozmowie z PAP rzecznik prasowy firmy Wtórpol, Mateusz Bolechowski, szczegółowo wyjaśnił powody tej decyzji.

"Przyczyną, mówiąc wprost, było to, że nasza wieloletnia, wspólna działalność w ostatnim czasie stała się, niestety, nieopłacalna. Sytuacja zmieniła się po wprowadzeniu nowych regulacji dotyczących segregacji tekstyliów jako odrębnej frakcji odpadów. Zgodnie z obecnymi przepisami od 1 stycznia 2025 r. odpady tekstylne nie mogą być już przez konsumentów wyrzucane do kontenerów z odpadami zmieszanymi, a obowiązek ich przyjmowania mają PSZOK-i. W krótkim czasie znacząco wzrosła ilość odzieży, która trafiała do pojemników, ale wiązało się to z drastycznym pogorszeniem jakości tych ubrań” – tłumaczył Bolechowski.

W efekcie do końca 2025 roku zlikwidowanych ma zostać aż 28 tysięcy kontenerów PCK przeznaczonych do zbiórki używanej odzieży. Dla organizacji oznacza to poważne konsekwencje finansowe – tylko w 2024 roku sprzedaż tekstyliów przyniosła PCK ponad 7 milionów złotych, które zasiliły m.in. działania pomocowe oraz szkolenia ratowników. Obecnie PCK ostrzega, że utrata tych środków „może poważnie zagrozić realizacji działań statutowych”, co dobitnie pokazuje, jak pilna jest potrzeba stworzenia w Polsce nowego, skutecznego systemu zbiórki odpadów tekstylnych.

Przeciętny Europejczyk produkuje 11 kg odpadów tekstylnych rocznie

Problem związany z odpadami tekstylnymi jest znacznie bardziej skomplikowany, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Przeciętny mieszkaniec Europy kupuje każdego roku około 26 kilogramów odzieży. Jak wskazują eksperci Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), do wzrostu konsumpcji w największym stopniu przyczyniają się rozwój zakupów internetowych, rosnący wpływ mediów społecznościowych oraz niskie koszty wytwarzania tkanin syntetycznych. Kolejne kolekcje trafiają do sklepów coraz szybciej, a klienci, zachęcani atrakcyjnymi cenami, kupują znacznie więcej niż wcześniej. W konsekwencji równie szybko pozbywają się ubrań, które przestają być modne lub zalegają nieużywane w szafach.

Z danych Wspólnego Centrum Badawczego (JRC) wynika, że już w 2019 roku całkowita ilość odpadów tekstylnych – obejmujących m.in. odzież, obuwie, tekstylia domowe, wyroby techniczne oraz odpady poprzemysłowe i przedkonsumenckie – osiągnęła poziom 12,6 miliona ton. Z tej liczby 10,9 miliona ton stanowiły odpady pochodzące od konsumentów, natomiast 1,7 miliona ton to odpady poprzemysłowe i przedkonsumenckie. Same odpady z odzieży i obuwia wyniosły 5,2 miliona ton, co daje średnio około 11 kilogramów na jednego mieszkańca Unii Europejskiej rocznie.

Po odniesieniu tych danych do warunków w Polsce skala zjawiska staje się jeszcze bardziej wyraźna. Według informacji Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) na koniec czerwca 2025 roku liczba ludności w Polsce wynosiła około 37,4 miliona osób. Oznacza to, że w ciągu roku w naszym kraju powstaje ponad 411 tysięcy ton odpadów tekstylnych.

Do tej grupy zalicza się bardzo szeroki asortyment produktów – nie tylko ubrania i obuwie, lecz także tekstylia domowe oraz różnego rodzaju dodatki. Są to m.in. zużyta odzież, buty, pościel, zasłony, ręczniki, obrusy, koce, firany, bielizna, skarpetki, rękawiczki, czapki, szaliki, portfele, torebki, paski, wyroby skórzane, plecaki, pluszowe zabawki oraz dywany. Po utracie swojej funkcjonalności wszystkie te przedmioty trafiają do strumienia odpadów tekstylnych, który stanowi coraz większe wyzwanie dla systemów gospodarki odpadami w całej Europie.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz.U. 2013 poz. 21)
• Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. 1996 nr 132 poz. 622)
• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) 2018/851 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2008/98/WE w sprawie odpadów
• Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 10 maja 2021 r. w sprawie sposobu selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (Dz.U. 2021 poz. 906)