Mały Czarnobyl? Ikona polskiego przemysłu i rolnictwa straszy. ZDJĘCIA

1 Choć jest pogodny poranek, to co zostało z dawnej fabryki traktorów Ursus napawa głębokim smutkiem. Krajobraz jest iście powojenny.

2 Powybijane szyby w oknach, dziurawe ulice i opuszczone hale produkcyjne. Czas także zrobił swoje, bo w licznych wyłomów w murze wyrasta bujna roślinność.

3 Ba, rachityczne drzewa pojawiły się nawet na krawędziach dachów - także mocno zdewastowanych.

4 O tym, że jeszcze kilka lat temu mieściła się tu ikona polskiego przemysłu i rolnictwa świadczą tylko nazwy dróg wewnętrznych. Centralna, Silnikowa, Odlewnicza, Dyrekcyjna, Strażacka - choć nie mają statusu nazw urzędowych, to cały czas wymieniane są np. w planie zagospodarowania przestrzennego.

5 Podobnie jest z ulicami: Licencyjną, Laboratoryjną, Lakierniczą, Sprężarkową i np. Podwoziową. Są też takie, których nazwy pojawiły się później, jak ul. Bez Nazwy i częściowo plac Czerwca 1976 r.

6 Produkują armaturę głównie dla przemysłu cukrowniczego, spożywczego i gorzelnianego, rozszerzając stopniowo asortyment, także o armaturę centralnego ogrzewania i wodociągów.

7 W ślad za tym pójdzie - w 1907 roku - zmiana nazwy na Towarzystwo Udziałowe Specyalnej Fabryki Armatur i Motorów i znaków "P7P" na "URSUS" (łac. niedźwiedź; nazwa zainspirowana jedną z głównych postaci z powieści "Qua Vadis" Henryka Sienkiewicza).

8 Firma traktory zacznie produkować w latach 20. ubiegłego wieku, choć pierwotne zakładano też remontowanie samochodów, produkcję maszyn do wytłaczania łusek do naboi, podstaw do karabinów maszynowych i montaż pocisków.

9 "O ważności zakładów "Ursus" dla gospodarki kraju może świadczyć wizyta prezydenta Ignacego Mościckiego ze szczegółowym przeglądem wszystkich wydziałów fabryki, która produkowała wówczas m.in. czołgi, ciągniki opancerzone kołowe i gąsienicowe, samochody pancerne, samochody Ursus i Saurer w wersji ciężarówek, wozów strażackich i pocztowych, a także bardzo popularne motocykle Sokół oraz silniki lotnicze, stacjonarne i dla rolnictwa", informowano wówczas wszem i wobec.

10 Tylko nieliczni wiedzą też, że dopiero w 1923 roku powstały nowe hale fabryczne w Czechowicach pod Warszawą, czyli na terenie dzisiejszego Ursusa. Wcześniej firma mieściła się na ul. Siennej w centrum Warszawy.

11 O zakładach Ursus zrobi się na tyle głośno, że marka stanie się z czasem symbolem sukcesu na całym świecie - produkowała traktory na 120 rynków. Głośno swego czasu będzie nawet o ich podróbkach w Indiach i Pakistanie czy np. grupie polskich podróżników, którzy ciągnikiem pokonywali bezdroże Ameryki Południowej; łącznie ponad 20 tys. km. Wyprawa doprowadziła do odkryć archeologicznych w Amazonii boliwijskiej.

12 Ale tylko do czasu, bo zadłużona spółka upada w 2003 roku i w toku postępowania upadłościowego większa część hal fabrycznych zostaje wyprzedana. W części z nich nadal toczy się jednak życie.

13 W jednej z nich pojawił się np. tor kartingowy. W innej miały być kręcone odcinki jednego z muzycznych show TVN. W planach była nawet budowa luksusowej dzielnicy mieszkaniowej na blisko 40 tys. osób.

14 Prace jak stały w miejscu, tak stoją. "Niezależnie od tego, czy plan ten zostanie zrealizowany, czy też nie, jedno jest pewne - fabryka traktorów już się tutaj nie pojawi. Znalazła nową siedzibę w Lublinie. W 2011 roku Ursus połączył siły z innym rodzimym producentem maszyn dla rolnictwa - spółką POL-MOT Warfama. Okazało się to punktem zwrotnym w najnowszych dziejach Ursusa. A jest o co walczyć. Jak wykazują badania, w Polsce rozpoznawalność marki Ursus wśród mężczyzn między 16 a 67 rokiem życia sięga 98 procent! To rzadko spotykane na rynku zjawisko i kapitał sam w sobie", pisały media kilka lat temu.

15 Rok temu firma chwaliła się też, że podpisała umowę z Etiopią ("To jeden z najważniejszych afrykańskich krajów"), na dostawę 3 tys. traktorów, a także otarcie tam sieci serwisowej i szkoleniowej. Traktory produkowane są w Lublinie, gdzie w 2011 roku przeniesiono ich produkcję.

16 Koszt nowego ciągnika, w wersji najpopularniejszej w Polsce, to około 100 tys. zł, co oznacza...

17 ... około 800 zł za jednego konia mechanicznego.

18 Na tym jednak nie koniec. Bo firma wchodzi także na rynek pojazdów wojskowych - projekt zakłada sprzedaż lekkich pojazdów wojskowych produkowanych.

19 A hale w Ursusie? Te nadal niszczeją i z jeszcze większą siłą przyciągają fotografów i osoby żądne przygód. Ba, kilka miesięcy temu, ci którzy zdecydowali się wejście do opuszczonych hal (wybite okno, dziura w płocie) mogli się na natknąć na wiele przedmiotów z czasów świetności fabryki.

20 Mowa nie tylko o plakatach i męskich czasopismach, ale także planach hali z 1971 roku czy np. dziennikach z notatkami - "pod każdym wpisem widniała starannie napisana data".

21 Były także leki z tamtego okresu, w tym m.in. polopiryna S.

22 "Taki mały Czarnobyl tylko że w tym przypadku obyło się bez szkodliwego wybuchu", pisali potem po wizycie na gruzowisku.

23 Teraz na ziemi leżą już tylko potłuczone szyby, zniszczone sanitariaty i powyrywane z zawiasów drzwi...